As letras do abecedario galego

 

Da web do CEIP de Frións temos unhas fichas para aprenderlle aos nenos o abecedario:

"Neste link podedes descargar un montón de fichas para axudar aos nenos a practicar lectoescritura, tanto en galego coma en español. As fichas están deseñadas para traballar no primeiro ciclo de primaria, aínda que o uso que se lles dea dependerá en última instancia do propio usuario. Este conxunto de fichas non pretende ser un método nin nada polo estilo, simplemente se trata dunha ampla gama de fichas de apoio/reforzo ao proceso de ensino-aprendizaxe da lectoescritura para que a persoa que ensina poida botar man de algo extra en caso de necesidade. Espero que vos sexan útiles.

Recordade que a orde de introdución das letras é: VOCALES-L-P-M-T-S-D-B-N-V-Ñ-LL-X-CQ-R-F-G-CZ-H-CH-J-K-Y-TRABADAS, salvo nas fichas en español, onde a "X" vai despois da " E " por motivos de vocabulario; polo que o grupo de fichas de calquera letra non contén ningunha das letras posteriores a ela. Entre paréntese e ao lado de cada letra aparece o n.º de fichas dispoñibles para esta.

Nota: Se elixides o formato PDF poderedes visualizar e imprimir as fichas co Acrobat Reader na súa versión 3.0 ou posteriores (neste caso as fichas non se poden modificar); se elixides o formato CDR poderedes abrilas e modificalas co "Corel Draw" a partir da súa versión 4.0, neste caso debedes instalar antes as fontes que se acompañan na carpeta "Font" incluída en cada un dos zips que se descargan."

Sencarie: programa de saúde bucodental

A saúde dos nenos está nas nosas mans. É moi importante que lles axudemos a ter hábitos de hixiene correctos, e o costume de lavalos dentes é un dos máis importantes, e temos que mantelo toda a vida se non queremos logo ter problemas coa boca.

A Xunta de Galicia colabora cos centros educativos no seu labor de promoción da saúde bucodental mediante o programa Sencarie,  que podemos coñecer na web sencarie.xunta.es

Neste plan de promoción dos hábitos de hixiene bucodental nos nenos, presentannos a cinco personaxes principais: a nena Sencarie e os seus amigos o heroe Fluoriño e o seu compañeiro Cepilliño,  Moapicada e o malvado Cariesón.  

Nas distintas seccións da páxina web sencarie.xunta.es, e coa axuda destas personaxes,  van explicando todo o que atañe ao tema da boca e os dentes:

- A boca e o seu coidado: guía completa que trata da morfoloxía da boca, tipos de dentición, composición dos dentes, problemas como carie e a súa prevención, correcta limpeza da boca, e a enfermidade periodontal.

- Orientación para as persoas titoras: guía con información segundo axeitada para a inclusión dos programas de hixiene bucodental na educación infantil e primaria, orientacións metodolóxicas,...

- Xogos: catro grupos de recursos en forma de xogos, segundo a idade, para menores de 6 anos, de 6 a 8 anos, de 8 a 10, e para maiores de 10 anos. Poden completar as distintas actividades seguindo as informacións dadas na guía ou xogar a manter a boca limpa, recoñecer alimentos carioxénicos, aprender os nomes das partes da boca e dentes, ...

- Fondos de pantalla e debuxos para colorear: podemos descargar varias imaxes en distintos tamaños para fondo de pantalla do monitor, ou imprimir uns debuxos das personaxes presentados nesta web para colorear.

E para rematar, unha canción en portugués que podemos traducir ao galego ao noso xeito e cantarlla aos nenos para animalos a lavalos dentes despois de cada comida, sobre todo pola noite antes de durmir. Cando lle collen o tranquillo, encántalles!!!

"Un vaso con auga, un cepillo e pasta,
para limpalos dentes é o que me basta.
Frego, frego, frego, frego fregadiño.
Os dentes lavados, que rico cheiriño"

Xogos recitados: "Este queixo, quixolán"

Unha das formas de aprenderlle galego aos nenos é xogando con cancións, recitados, ditos e adiviñas. Foron unha forma de xogo moi extendida durante moitos anos, pero coma todos os xogos tradicionais estanse a perder. É moi bonito facerlle estes xogos aos pequenos, e ademáis poden facerse en calquera lugar nun momento de aburrimento (esperas nas tendas, no coche, bus,...).

Por iso damos gracias a Orella Pendella, que como di no seu blog http://www.orellapendella.org/ pretenden "difundir a literatura popular infantil de Galicia para que siga sendo unha ferramenta educativa e de lecer para os/as galegos/as do século XXI."

Ademáis de consultar diversos ditos, recitados e cancións por escrito, no seu blog tamén podemos escoitar algúns, ou enviar a versión que nos transmitiron a nós. Por exemplo, no caso do recitado "Este queixo, queixolán" existen moitas versións. Poñemos a que aportan no audio do blog: http://www.orellapendella.org/este_queixo_queixolan

Este queixo, queixolán,
esta boca pide pan,
este narís, pis, pis,
estes ollos, revirollos,
esta testa, testaruda...,
¡e este peliño de burra!

Podemos ver un video da banda dos Cueiros no que interpretan o tema «Queixo queixolán» nunha das sesións de Contos en Cueiros (fomento da lectura para bebés de 0 a 3 anos) de Espazo Lectura levados a cabo na Casa da Lectura de Donas, Gondomar.

Tamén se pode consultar no libro "Este Queixo, Queixolan", dos autores Antón Cortizas e Juan Ramón Alonso, publicado pola editorial Tambre-Edelvives. O volume está composto por 8 libriños-xoguete. Cada un deles contén unha canción ou unha rima popular en galego que forma parte do noso folclore infantil. Entre as ilustracións hai uns pequenos buratos para que o neno explore coas súas mans e sexa o protagonista das historias: "son libros con furadiños para enredar cos dediños". A colección "Dediños" está formada polos seguintes títulos:

              1. Este é o maimiño

              2. A pega rebuldá

              3. Dedín, dedín

              4. Imos de paseo

              5. Reirrei

              6. Pedro Chosco

              7. Este queixo queixolán

              8. Esta era unha vella

Agardamos que vos gustase o recitado "Este queixo, queixolán" e que llo fagades aos máis pequenos, veredes que gracia lles fai!!!

"Tronco de Nadal": orixe celta e receita

O 21 de decembro é o solsticio do inverno, data na que se celebraba unha antiga festa celta. O cristianismo marcou o día 25 de decembro de Nadal para lembra-lo nacemento de Cristo, coincidindo coas celebracións paganas.

Na cultura celta, a festividade do solsticio de inverno recibía o nome de Yule. O Yule designa o momento en que a roda do ano está no seu momento máis baixo, preparada para subir de novo.

"Alban Arthuan" 

O "Alban Arthuan" era un dos antigos festivais celtas do lume. Tiña lugar durante a noite que ía do 21 ó 22 de decembro (segundo o método que usaban os druídas para medi-lo tempo), e coincidía co solsticio de inverno. "Alban Arthuan" - en galego "A Lumeira de Artur" - facía referencia ás lendas artúricas que afirmaban que o mítico rei naceu no solsticio de inverno. O Alban Arthuan marcaba a celebración tanto do día máis curto do ano coma do renacemento do sol.

Árbore de Nadal 

Os antigos celtas crían que a árbore representaba un poder, e que ese poder protexía e axudaba á árbore. Os bosques sagrados servían como templo aos xermanos. Para os galos, a aciñeira era unha árbore sagrada sobre a que os druídas, sacerdotes celtas gardiáns das tradicións, recollían o visgo seguindo un rito sagrado.

Adoitaban poñer decoracións con moitas cores colgando da árbore, na zona de Galicia normalmente un piñeiro, para simboliza-los diferentes obxectos estelares que tiñan relevancia entre os celtas: o sol, a lúa e as estrelas, e tamén para representa-las almas dos que morreran durante o ano anterior.

"Cepo do Nadal" 

Durante a festividade de Yule era tradicional queimar o madeiro de Yule, un longo madeiro de árbore que ía ardendo lentamente durante toda a tempada de celebracións, en honor do nacemento do novo sol.

Na nosa tradición, o "cepo de Nadal" era unha cepa grande de madeira boa, de carballo xeralmente, que se botaba no lume da lareira para que ardese durante toda a noite. Nalgunhas comarcas tamén se usaba o chamado "Lume novo" (as brasas deste lume, facíanse nas lareiras das casas queimando toxo ou leña miúda, logo eran benditas o Sábado Santo no adro da igrexa. Gardábanse porque daba boa sorte á familia e acendíanse na noite de Nadal).

Á calor e á luz deste lume xuntábase a xente e cantaban panxoliñas, contaban historias da Santa Compaña, da Estadea, de mouros, serpes, encantos, contos de rir, etc mentres os nenos xogaban. Pensábase que ás animas da familia estaban presentes esa noite arredor do lume.

Este cepo do Nadal era moito máis que o alimento do lume dunha noite do ano. Os carbóns que facía non se guindaban, gardábanse nun curruncho da casa por teren propiedades máxicas. Cando tronaba, tanto nas treboadas de verán como no anaco de inverno que aínda quedaba por vir, collíase borralla do cepo de Nadal e botábase de novo á lareira, para que se fixesen ascuas novas e espantasen os tronos.

Receita do "Tronco de Nadal"

Destas tradicións proceden os pasteis en forma de madeiro (madeiros de chocolate) que hoxe en día se fan polo Nadal.

O "Tronco de Nadal" consiste nun brazo de xitano recheo e cuberto de chocolate. O que vos presenta a web de PequeRecetas está recheo dunha sinxela crema de turrón, pero se non vos gusta podedes poñerlle diferentes recheos, por exemplo de mouse de turrón, de trufa, crema de cacao ou simplemente de nata montada (receita en castelán).

É unha sobremesa moi vistosa, e ós nenos seguro que lles encanta axudar a facela, máis aínda comela!

(Máis información nas webs http://www.galiciaespallada.com.ar/nadal_en_galicia.htm#Costumes e tradicións do Nadal e http://teleformacion.edu.aytolacoruna.es/SOLSTICIO/document/celta.html)

6 decembro: Día da Constitución

Agardamos que tiredes partido deste festivo e adiquedes un pouco tempo á Constitución, para aprender máis da mesma ou para comentar os seus puntos máis polémicos, pero atendendo sempre ós intereses dos nenos e a súa curiosidade natural.

A Constitución Española de 1978 é a norma suprema ou máxima do ordenamento xurídico español, consecuencia dun proceso histórico denominado Transición Española que converteu o réxime franquista de 1975 nunha Monarquía Parlamentaria.

Que é a Constitución?

A Constitución é a Norma Fundamental do Estado, á que están suxeitos os poderes públicos e os cidadáns. Toda disposición ou acto contrario á Constitución carece de validez e será convenientemente expulsado do ordenamento xurídico ou sancionado con arranxo ás normas sobre xustiza constitucional e outras disposicións constitucionais e legais. Seguindo a liña das constitucións modernas, a Constitución Española de 1978 se estrutura en dous partes claramente diferenciadas en canto ao seu contido: a parte dogmática e a parte orgánica.

• Parte dogmática: nesta parte da norma xurídica faise unha declaración de principios que indican e recollen os valores imperantes na sociedade que a promulga, aparecen os principais dereitos constitucionais dos cidadáns españois. Á súa vez, o Título preliminar contén os Principios constitucionais que determinan a configuración do Estado e os seus acenos de identidade. A soberanía nacional faise residir no pobo español, pero a polémica redacción do artigo 2, que inclúe o dereito á autonomía das nacionalidades e rexións que integran a nación española sempre foi destacado pola ambigüidade da súa redacción, que aínda que permitiu o consenso para a súa aprobación, tamén deu lugar a múltiples interpretacións.

• Parte orgánica: deséñase a estrutura do Estado regulando os órganos básicos que exercen os poderes estatais. O sistema español conserva o deseño tripartito de división de poderes de Montesquieu, entre Poder executivo, Poder lexislativo e Poder xudicial.

A Constitución finaliza coas Disposicións Adicionais, Transitoria, derrogatoria e final.

(Constitución española de 1978. Galipedia, a Wikipedia en galego. 
http://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Constituci%C3%B3n_espa%C3%B1ola_de_1978&oldid=308845)

Quen a fixo?

Unha das tarefas prioritarias das Cortes foi a redacción dunha Constitución. A Lei de Reforma Política ofrecía a posibilidade de que a iniciativa da reforma constitucional correspondese ao Goberno ou ao Congreso dos Deputados, elixíndose esta última opción. A Comisión de Asuntos Constitucionais e Liberdades Públicas do Congreso dos Deputados designou un Relatorio de sete deputados, que elaborou un anteproxecto de Constitución. Estas sete persoas, coñecidas como os Pais da Constitución foron:

• Gabriel Cisneros (UCD)
• José Pardo Pérez Llorca (UCD)
• Miguel Herrero e Rodríguez de Miñón (UCD)
• Miguel Roca Junyent (CDC)
• Manuel Fraga Iribarne (AP)
• Gregorio Peces-Barba (PSOE)
• Jordi Solé Tura (PCE)

O anteproxecto discutiuse na Comisión e, posteriormente foi discutido e aprobado polo Congreso dos Deputados. A continuación, procedeuse ao exame do texto do Congreso pola Comisión Constitucional do Senado, e o Pleno do mesmo órgano.

A discrepancia entre o texto aprobado polo Congreso e o aprobado polo Senado fixeron necesaria a intervención dunha Comisión Mixta Congreso-Senado, que elaborou un texto definitivo. Este foi votado e aprobado polas dúas Cámaras. Sometido a referendo, foi ratificado o día 6 de decembro de 1978 co 87% dos votos ao seu favor, sancionado o día 27 do mesmo mes polo Rei, e publicado no BOE o 29 de decembro (evitouse o día 28 por coincidir co día dos Santos Inocentes, tradicionalmente dedicado ás bromas). Desde entón, cada 6 de decembro é festa nacional en España, celebrándose o Día da Constitución.

(Constitución española de 1978. Galipedia, a Wikipedia en galego. 
http://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Constituci%C3%B3n_espa%C3%B1ola_de_1978&oldid=308845)

O texto da Constitución en galego

Teño que dicir que non hai moitos contidos na rede tratando o tema da Constitución en galego, e para nenos non hai case nada. Así que tratei de atopar o texto completo, para quen queira traballalo ó seu modo. Buscando, buscando, non só topei co texto da Constitución do 1978 (actual), senón que tiven a grata sorpresa de ver que hai unha traducción recente da anterior, da de 1812, edición feita polo Consello da Cultura Galega coa colaboración da Secretaría xeral de Política Lingüística e a Escola Galega de Administración Pública, que traduciu o texto lexislativo ao galego.

Poño os enlaces ás páxinas onde se poden consultar e descargar en formato pdf:

• A Constitución Española de 1978 en lingua galega
• A Constitución Españolade 1812 en lingua galega

Para que a coñezan os nenos

A Constitución non é un tema doado de tratar, aborda temas complexos que nin os adultos coñecemos en detalle: dificilmente poderemos explicar a un neno algo que non sabemos, sempre formulan as preguntas que nos fan quedar en evidencia! Polo tanto, recomendo non ser confiado e mirar moi ben este tema antes de comezar a explicalo. 
Non topando recursos apropiados para nenos en galego, propoño a seguinte presentación online (en castelán) da web do Parlamento de Canarias: se alguén se anima a facer unha en galego, ou coñece unha existente, por favor que nolo faga saber.

• Constitución Española para niños (en castelán)

Podemos tamén xogar a ver se coñecemos as Comunidades Autónomas e Provincias que compoñen España, cun xogo online tipo puzzle, en galego, da web Mapas Interactivos:

• Provincias de España: quebracabezas fácil

E se ides de ponte co gallo dos festivos, pasádeo ben!!!!

Xeración Xabarín

O Xabarín Club é un programa infantil e xuvenil emitido pola TVG que comezou a súa andaina o 18 de abril de 1994. O programa inclúe series de debuxos animados, videoclips de grupos musicais e espazos de produción propia.

Na segunda metade dos 1990s converteuse nun fenómeno social con máis de 100.000 rapaces afiliados (83.065 afiliados activos en 2004) e as Xabaxiras (1998), concertos da música do programa, que viron milleiros de nenos e nenas galegos.

O Xabarín estreou nova imaxe en 2007 para celebrar en abril o seu 13º aniversario. Nesta nova etapa o Xabarín convida aos seus socios a iniciar novas aventuras co seu novo X. Asemade conta con novas seccións: como "Xabarín informa"; que é un pequeno espazo no que se dá a información e as noticias diarias que interesan aos seus socios. 

O Xabarín tamén trae moitas outras novidades de cine, vídeo e dvd; música e bandas sonoras de novos grupos galegos, (que farán novas cancións para o programa) concertos, discos, series de debuxos animados, cómics, mangas, eventos, mostras, certames, videoxogos, revistas e fanzines, literatura infantil e xuvenil e unha axenda de recomendacións para o lecer na fin de semana.

(+ ver máis na Wikipedia)

Unha chea de contidos podemos disfrutalos na web da CRTVG Infantil. Podemos facer novos socios do Xabarín Club, ver debuxos, xogar, consultar a programación, escoitar as cancións,... Toda unha web por explorar!